Elke dag ondergaan duizenden Nederlanders een operatie. De meesten herstellen voorspoedig, maar voor een groeiende groep patiënten verandert acute postoperatieve pijn in een chronisch probleem. Nog zorgwekkender is de toename van langdurig opioïdengebruik na operaties. Als zorgprofessionals staan we voor een uitdaging: hoe bieden we effectieve pijnbestrijding zonder bij te dragen aan de opioïdenproblematiek?
De stille epidemie in cijfers
Recent onderzoek gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG) laat zien dat het aantal patiënten dat langdurig opioïden gebruikt na een operatie zorgwekkend stijgt. Volgens de auteurs van Boekel, van den Heuvel, Hollmann en Bruhn (2025) is de identificatie en begeleiding van risicopatiënten nog altijd suboptimaal.
Wat veel mensen niet weten: 10-50% van de patiënten ontwikkelt chronische pijn na een operatie. Bij ongeveer 5-10% is deze pijn ernstig genoeg om het dagelijks functioneren aanzienlijk te beperken. Deze cijfers zijn niet alleen medisch relevant, maar hebben ook maatschappelijke impact.
Waarom sommige patiënten kwetsbaarder zijn
Niet iedereen loopt evenveel risico op chronische pijn of langdurig opioïdengebruik. Uit de praktijk blijkt dat bepaalde factoren het risico aanzienlijk verhogen:
In de praktijk blijkt dat patiënten met preoperatieve pijnklachten tot vijf keer vaker chronische postoperatieve pijn ontwikkelen. Vroegtijdige herkenning van deze risicogroep is daarom essentieel.
De Transitionele Pijnservice: een veelbelovende aanpak
Een van de meest veelbelovende ontwikkelingen in de strijd tegen chronische postoperatieve pijn is de implementatie van een Transitionele Pijnservice (TPS). Dit multidisciplinaire team begeleidt patiënten door alle fasen van het operatietraject: vóór, tijdens en na de ingreep.
Het NTvG-artikel beschrijft hoe een TPS werkt:
Deze pijnservice identificeert patiënten al voor de operatie waardoor begeleiding op maat mogelijk is.
De balans tussen adequate pijnbestrijding en verantwoord medicatiegebruik
Het vinden van de juiste balans is cruciaal. Onderbehandeling van pijn kan leiden tot chronificatie, terwijl overbehandeling met opioïden andere risico’s met zich meebrengt.
In mijn eerdere blog “Nederland in de greep van opioïden” besprak ik al hoe belangrijk het is om kritisch te kijken naar langdurige opioïdenvoorschriften. De inzichten uit het NTvG-artikel sluiten hier naadloos op aan: preventie begint bij bewustwording.
Er wordt ook benadrukt dat we moeten afstappen van het idee dat opioïden de standaardoplossing zijn voor postoperatieve pijn. Er zijn vele andere effectieve interventies, van regionale anesthesietechnieken tot psychologische ondersteuning.
Multidisciplinaire aanpak: meer dan medicatie alleen
Een effectieve pijnaanpak omvat meer dan alleen farmacologische interventies. De TPS werkt volgens een integrale methode, waarbij verschillende behandelmodaliteiten worden gecombineerd:
Fysiolinks meldt dat recente ontwikkelingen in pijneducatie nieuwe inzichten en hulpmiddelen bieden om patiënten beter te begrijpen en hen effectiever te ondersteunen.
Implementatie in de Nederlandse zorgpraktijk
Hoewel het concept van de Transitionele Pijnservice veelbelovend is, staat de implementatie in Nederland nog in de kinderschoenen. Momenteel hebben slechts enkele academische centra en grotere ziekenhuizen een volwaardige TPS.
De auteurs van het NTvG-artikel pleiten voor bredere implementatie, maar erkennen de uitdagingen:
Toch zijn er hoopgevende ontwikkelingen.
Wat kunnen zorgprofessionals nu al doen?
Ook zonder formele TPS-structuur kunnen zorgprofessionals bijdragen aan betere postoperatieve pijnzorg:
Een huisarts vertelt: “Sinds ik standaard een belafspraak plan met patiënten die na een operatie met opioïden naar huis gaan, zie ik veel minder mensen die vastlopen in langdurig gebruik. Die kleine interventie maakt een groot verschil.”
De rol van technologie en innovatie
Digitale hulpmiddelen kunnen de effectiviteit van pijnzorg verder vergroten. Verschillende ziekenhuizen experimenteren met:
Het Radboudumc, waar enkele auteurs van het NTvG-artikel werkzaam zijn, loopt voorop met deze innovaties. Hun pijn-app wordt inmiddels door honderden patiënten gebruikt en levert waardevolle data op voor verdere verbetering van de zorg.
Een gezamenlijke verantwoordelijkheid
De zorg voor postoperatieve pijn is een gedeelde verantwoordelijkheid. Chirurgen, anesthesiologen, pijnspecialisten, huisartsen, verpleegkundigen, fysiotherapeuten, apotheken en natuurlijk de patiënt zelf – allemaal spelen ze een cruciale rol.
Tijd voor actie
De boodschap uit het NTvG-artikel is helder: we kunnen en moeten beter in de aanpak van postoperatieve pijn en het voorkomen van langdurig opioïdengebruik. De Transitionele Pijnservice biedt een veelbelovend model dat zowel patiëntvriendelijk als kosteneffectief is.
Als zorgprofessionals hebben we de kennis en de middelen om het verschil te maken. Als samenleving hebben we de verantwoordelijkheid om te zorgen dat patiënten niet onnodig lijden of afhankelijk worden van medicatie.
Want uiteindelijk verdient elke patiënt optimale pijnzorg – zonder de prijs van langdurige afhankelijkheid.
Bron: Van Boekel, R.L.M., Van den Heuvel, S.A.S., Hollmann, M.W., & Bruhn, J. (2025). Optimale pijnzorg rond operaties: Een rol voor de transitionele pijnservice. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 169:D8121.
Ontdek meer van ZORGSOCIALS
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.